Nişanlanma, Nişanlanmanın Kurucu Unsurları ve Sona Ermesi Nedir?

NİŞANLANMA

Nişanlanma bir evlenme vaadidir. Nişanlanma aile hukukunda bağımsız bir akittir.
Nişanlanma, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça küçüğü veya kısıtlıyı bağlamaz.
Bunun anlamı şudur: küçükler ve kısıtlılar yasal temsilcilerinin rızası olmadan nişanlanamazlar.

Nişanlanmanın kurucu unsurları:
A) Karşılıklı evlenme vaadi:
Nişanlanma vaadinin karşılıklı olması gerekir. Bu vaadin yapılması şekle bağlı değildir. Sözlü veya yazılı olabilir. İrade açıklaması açık veya zımni olabilir.
B) Nişanlanacak kişilerin ayrı cinsten olmaları.
Nişanlanmanın geçerlilik koşulları:
A) Kişiye bağlı koşullar:
1) Ayırt etme gücü:
Nişanlanma akdini yapanların ayırt etme gücüne sahip olması gerekir. Kanunda bir yaş koşulu öngörülmemiştir. Ancak nişanlanma akdinde makul hareket edebilme yaşı olarak cinsel olgunluğa erme koşulu aranmaktadır.
2) Yasal temsilcinin rızası:
Kişi sınırlı ehliyetsiz (küçük veya kısıtlı) ise, yasal temsilcisinin rızası gerekir.
Sınırlı ehliyetsiz küçük, vesayet altında ise, vasisinin rızası gerekir.

B) Muhtevaya bağlı koşullar:
1) Ayırt etme gücünden yoksunluk veya kesin bir evlenme engelinin varlığı, nişanlanma akdini geçersiz kılar. Örneğin, belirli akrabalar arasındaki nişanlanma geçersizdir
2) Ahlak ve adaba aykırılık halinde, nişanlanma akdi geçersizdir. Örneğin, bir kişi mevcut evlilik akdini bozmadan başka birisi ile nişanlanmışsa, bu nişanlanma ahlaka ve adaba aykırılık sebebiyle geçersizdir.

Nişanlanmanın hükümleri ve sonuçları:

A) Sadakat ve yardım yükümlülüğü:
Nişanlılar, nişanlılık süresince birbirlerine sadakat ile yükümlüdürler.
B) Soybağı durumuna etkisi:
Taraflar nişanlı iken bir çocuk doğmuşsa, çocuk babaya babalık davası yoluyla bağlanabilir.
C) Destekten yoksun kalma tazminatı:
Nişanlılardan birinin öldürülmesi halinde, diğer nişanlı üçüncü kişilerden destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilir.
D) Manevi tazminat davası:
Sağ kalan nişanlı, nişanlısının ölümünden sorumlu olan kişiye manevi tazminat davası açabilir.
E) Şahitlikten, hakimlikten veya hakemlikten kaçınma:
Nişanlılardan her biri, diğerinin taraf olduğu bir davada şahitlik yapmaktan kaçınabilir.
F) Evlenme sözleşmesi yapma hakkı:
Taraflar evlenmeden önce evlenme sözleşmesi yapabilirler. Bunun için hâkimin iznine gerek yoktur.
Nişanlılığın sona ermesi:
A) Evlenme ile:
Evlenme ile, nişanlılık sona erer.
B) Nişanlının ölümü veya evlenmenin kesin imkansız hale gelmesi:
Nişanlının ölümü veya taraflardan birinin cinsiyet değiştirmesi.
C) Nişanlının ayırt etme gücünü kaybetmesi veya başka mutlak evlenme engellerinin ortaya çıkması:
Nişanlılardan birinin ayırt etme gücünü kaybetmesi, taraflar arasında yakın hısımlık ilişkisinin ortaya çıkması, nişanlı eşin başka biri ile evlenmesi.
D) Tarafların anlaşması ile:

Taraflar anlaşarak nişanlılığı sona erdirebilirler. Bu anlaşmaya “ikale” denir. Bu durumda sadece hediyeler geri verilir. Maddi ve manevi tazminat talep edilemez.
E) Bozucu şartın gerçekleşmesi ile:
Örneğin, nişanlıların evlenebilmesi için bir tarafın okulu bitirmesi şartının konulması ve bu bozucu şartın gerçekleşmesi halinde.
F) Kesin evlenme engelinin ortaya çıkması

G) Nişanı bozma:
Nişanın tek taraflı irade beyanı ile sona ermesine “nişanı bozma” denir.
G.1. Haklı sebebe dayanarak nişanı bozma:

Haklı sebep karşı tarafın kusurundan doğabileceği gibi her iki tarafın kusurunun bulunmadığı durumlarda da söz konusu olabilir.

Örneğin, önemli bir olayda susma (ağır ve devamlı hastalık, mahkumiyet, hoş olmayan eski hayatı hakkında açıklama yapmama), evliliğin ön hazırlıklarına karşı tam ilgisizlik, sadakat yükümlülüğünü ihlal, nişanlıya ilgi duymama, sonradan çıkan hastalıklar (felç, vb.) ve ekonomik durumun iyice sarsılması.

Haklı sebebin bulunup bulunmadığını hâkim takdir eder.
G.2. Haklı sebep olmaksızın nişanı bozma:
Haklı sebep yoktur ya da nişanı bozan taraf kendi kusuru ile nişanın bozulmasını haklı kılacak bir sebebin doğmasına yol açmıştır.

Nişanın sona ermesinin sonuçları:

A) Maddi Tazminat:
Nişanı haksız yere bozan veya kusuruyla nişanın bozulmasına yol açan taraf, maddi tazminat ödemekle yükümlüdür. Bu maddi tazminat, nişanlılık yüzünden uğranılan zararlardır. Bu talep için, kişinin evlenmenin yapılacağı inancıyla masraf yapması ve bu masrafı iyi niyetle yapması gerekir. Nişan giderleri de, maddi tazminat talebinin kapsamına girer.
Tazminat davası, nişanın bozulmasından itibaren iki yılda zamanaşımına uğrar.
Tazminat talebini sadece nişanlı değil onun ana babası veya onlar gibi hareket eden kimseler de yapabilirler. Bu kişiler de nişanlı için iyi niyetle yaptıkları masrafların tazminini talep edebilirler.

B) Manevi tazminat:
Nişanın bozulması sebebiyle manevi tazminat isteyebilmek için koşullar:
1) Nişan akdi tek taraflı bir irade beyanıyla sona erdirilmiş olmalıdır. Örneğin, ölüm üzerine veya anlaşma ile nişanın sona ermesi halinde manevi tazminat istenemez.
2) Nişanın bozulmasından dolayı, tazminat isteyen tarafın kişilik hakları zarara uğramış olmalıdır.
Örneğin, nişanın haksız bozulmasından dolayı, nişanlının depresyon geçirmesi.
3) Manevi tazminat talep edenin, zararın oluşmasında kusuru bulunmamalıdır.

4) Davalı, davacının zararında kusurlu olmalıdır.
Manevi tazminat davası da nişanın sona ermesinden itibaren iki yıl içinde açılabilir.
C) Hediyelerin iadesi:
Hediye, nişanlanma dolayısıyla bir nişanlıya verilen ve ekonomik değeri olan her türlü kazançtır. Hediyelerin iadesi için:
1) Hediye nişanlılık dolayısıyla verilmiş olmalıdır.
2) Alışılmışın dışında bir hediye olmalıdır.
3) Nişanlılık, nişanın bozulması, ölüm veya gaiplik sonucu sona ermiş olmalıdır.
4) Hediyeler nişanlı, onun ana babası veya onlar adına hareket eden kişiler tarafından istenebilir.

Hediyeler aynen geri istenir; aynen mevcut değilse, misliyle ödenmesi istenir. Mislen de geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre istenir.
Hediyenin iadesini talep hakkı, nişanlılığın sona ermesinden itibaren iki yıl içinde kullanılabilir.